Vegetarisch koken met kruiden en specerijen is niet moeilijk! Als je maar onthoudt dat je groenten als basis neemt. Veel en veel verschillende. Denk er dan peulvruchten, noten, pitten en zaden bij, vul aan met granen, en kies als je niet vegan eet, ook wat zuivel en ei. En zorg dat alles op smaak is. Dat lukt als je elke keer als je gaat koken nagaat of zoet, zuur, bitter, zout en umami in balans zijn.
Waarom zijn kruiden en specerijen zo belangrijk?

Kruiden en specerijen spelen in dit verhaal een heel belangrijke rol. Ze leveren veel verschillende (geuren en) smaken op dankzij hun etherische oliën. Die zijn niet alleen aanwezig in de bloem of het zaad, zoals bij gewone planten, maar je vindt ze ook vaak in de wortel, stengel en blad. Het zijn eigenlijk supergeconcentreerde planten! Ze vangen veel licht en warmte en kunnen daardoor etherische oliën aanmaken. Zelfs tot in de wortel.

Kruiden en specerijen zijn een mooie aanvulling op al die groenten die je dus eet. Ik zei al eerder: varieer met je groenten, en denk dan ook aan het uiterlijk van je groente. Van een plant kun je de wortel (aardappel, pastinaak, biet) eten, de stengel (knolvenkel, prei) of blad (sla, snijbiet, andijvie) of de vrucht (tomaat, aubergine, bloemkool). En kom je nou op een dag toch niet aan al die onderdelen, dan zijn hier je kruidenhulpjes: kruiden en specerijen leveren namelijk ook wortel, stengel, blad en vrucht! En smaak natuurlijk!

Kruiden vinden we vooral in onze streken. Het zijn inheemse planten. Specerijen vind je vooral in warme gebieden: met name Azië en het Midden-Oosten. Een indeling in plantenfamilies maakt duidelijk hoeveel kruiden en specerijen er zijn!

Wat voor soorten kruiden en specerijen zijn er?

De kruiden en specerijen zijn onder te verdelen in een aantal plantenfamilies. Niet dat je dat hoeft te weten als je met kruiden in je keuken werkt, maar gewoon: omdat het leuk is om te weten. Lipbloemigen: dat zijn tijm, rozemarijn, citroenmelisse, basilicum, bonenkruid, hysop, marjolein, lavendel, oregano, salie, munt. Het aroma zit vooral in het blad, en hoe kleiner dat is, hoe sterker het aroma! Deze planten houden van zonnewarmte en werken dus ook weer verwarmend op ons!

Schermbloemigen zijn planten die er licht en luchtig uitzien. Ze bloeien met kantachtige schermen, die dus heel open, luchtig zijn. De stengel is meestal hol. De etherische oliën vind je vooral in de zaden, denk maar aan anijs, dille, karwij, komijn, koriander, venkel. Soms is ook het blad aromatisch: dille, kervel, korander, peterselie, selderij of zelfs de wortel: de engelwortel, wortelpeterselie. Ze zijn helpend als de luchtbalans verstoord is: dus bij gasvorming en oprispingen! Ze helpen je ook koolhydraten te verteren.

Kruisbloemigen zijn planten met een hele sterke levenskracht. Ze bevatten zwavel en zijn zo ongeveer onverwoestbaar. Denk aan mosterd, mierikswortel, waterkers. Als je wel eens mierikswortel in je tuin hebt gehad weet je wat ik bedoel met ‘’onverwoestbaar’’….Ze helpen eiwit uit peulvruchten te verteren.

Samengesteldbloemigen zijn zonaanbidders, ze volgen de zon; denk madeliefje, zonnebloem. Samengesteldbloemigen hebben vooral bitter in zich: dragon, paardenbloem. Bitter helpt bij het verteren van vetten.
Lelieachtigen zijn planten met veel vocht en smaken scherp. Ze moeten het hebben van het stengelgebied: knoflook, sjalot, ui, bieslook. Deze planten bevatten antibiotica achtige stoffen en werken daardoor desinfecterend (denk aan die doormidden gesneden ui op je nachtkastje als je ziek bent!).

Nachtschaden behoren tot een plantenfamilie die eigenlijk giftig is. We kunnen maar enkele (onder)delen van de planten eten. Voorbeelden zijn de aardappel, tomaat, aubergine, paprika en peper. Pepers werken goed om vet in je eten te verteren. Als je zelf bouillon trekt van groenteresten, weet je dat je dus beter geen (giftig) groen van deze planten in je bouillon moet doen.

Gemberachtigen zijn planten met hun warmte in de wortel: gember en kurkuma (geelwortel). Aan deze worteltjes worden heel veel goede eigenschappen toegeschreven!

De orchideeënfamilie levert de vanille. De gefermenteerde peul van deze plant levert het zo specifieke bijna bedwelmende aroma.

Dan hebben we nog een aantal minder bekende plantenfamilies: de mirte-achtigen als piment en kruidnagel. Ze bevorderen je eetlust en helpen daardoor ook bij de vertering. en de laurierachtigen, daar hoort uiteraard laurier onder, maar ook kaneel! Die laatste is gedroogde opgerolde schors. Dan nog de muskaatachtigen, hier gaat het om de muskaatboom. Hieraan groeien de muskaatnoten. Maar ook de zaadrok van deze noten kennen we: als foelie. Tenslotte de jeneverbes, waarvan we de besjes gebruiken. De jeneverbesstruik is een superplant: kan tegen arme grond, kan tegen kou en hitte. De plant doet er lekker lang over om zijn bessen te laten groeien, drie jaar maar liefst.

Hoe gebruik je bij vegetarisch koken kruiden en specerijen?

Dat hangt er van af of het ‘’waterige’’ kruiden zijn of stevige. Stevige houtige kruiden, zoals bijvoorbeeld rozemarijn, tijm, hele zaden, kun je meekoken in je gerecht. Waterige kruiden, zoals basilicum, bieslook of peterselie voeg je pas op het allerlaatste moment toe. Verhit ze niet mee.

Dus: waterige groene kruiden: op het laatst toevoegen, niet mee verhitten. Houtige kruiden kun je de laatste minuten meekoken. Gedroogde kruiden kun je meestal meestoven in een gerecht.

Als je specerijen in poedervorm hebt, kun je ze het beste pas wat later toevoegen. Zorg dat ze even in wat olie verwarmd zijn, dan geven ze het beste hun smaak af. Dat komt omdat de etherische oliën vrijkomen en oplossen in het vet. Het allerlekkerste is om je specerijen in de hele vorm te gebruiken. Je roostert ze even in een droge hete koekenpan en daarna kun je ze malen of vijzelen. Ja, dit kost even een minuutje extra maar het levert ontzettend veel extra smaak op!

Je kunt verschillende kruiden en specerijen combineren. Ga op zoek naar wat je lekker vindt, of begin met een kruidenmengsel als je nog niet zo op je eigen kookkunsten vertrouwt.

Veel kruiden kun je echt heel makkelijk kwijt in je eigen kruidentuintje, of in potten op de vensterbank of in potten buiten. Kruiden als dille en peterselie kun je makkelijk zelf zaaien, of koop een kruidenplantje dat je zelf in de tuin of op je balkon zet.

Loop 1 keer per jaar je kruiden en specerijen langs. Gooi weg wat te oud is. Investeer in goede kruiden en specerijen, ze zorgen echt voor een verschil in lekker, en een echt lekkere maaltijd!

Workshop – Leer vegetarisch koken met kruiden en specerijen

Vind je het lastig om vegetarisch te koken met kruiden en specerijen? Doe je altijd een beetje hetzelfde en wil je wel eens iets anders? Gun jezelf een workshop Vegetarisch koken! Dat betekent een supergezellige middag, en je krijgt uitleg over hoe je altijd een vegetarische maaltijd kunt samenstellen die alle voedingsstoffen bevat, en daarnaast vooral heel erg lekker is!